Yultid, de rijder op het witte paard
Sint Nicolaas is weer terug naar Spanje. Tegenwoordig maakt hij plaats voor de uit Amerika overgewaaide Santa Claus. Of is het beter om te zeggen dat Sint een beetje blijft in de figuur van de vrolijke dikbuikige Claus?
Nederlandse immigranten hebben de legende van de christelijke Bisschop van Myra meegenomen naar Amerika. Het feest van een katholieke heilige paste eigenlijk niet bij de vaak strenge protestanten, die de overtocht naar het nieuwe land maakten. Toch bleef er behoefte bestaan aan een gulle kindervriend zo aan het eind van het jaar. Het feest van Sint Nicolaas verhuisde van de katholieke naamdag op 6 december naar kerstavond. In het begin van de negentiende eeuw werd door verschillende schrijvers Santa Claus nieuw leven ingeblazen. Het verhaal van Sinterklaas, dat in Europa al was voorzien van allerlei voorchristelijke elementen, werd herschreven. Behalve dat de schrijvers gebruik maakten van hun fantasie speelden zij ook leentjebuur bij de Scandinavische mythologie. In 1931 kreeg Santa Claus via de Coca-Cola campagne het uiterlijk zoals we dat nu kennen.
Met deze Coca-Cola kerstman halen we dus Sinterklaas weer een beetje binnen. Maar van oorsprong heeft Sinterklaas in Noord-Europa eigenlijk niets met de kerstman van doen. De kerstman, beter de winterman, komt van veel verder terug en heeft onder meer te maken met de rol die de Noorse goden Odin en Thor speelden rond de feesten van de winterzonnewende, de kortste dag van het jaar.
Odin, de eenogige god met zijn achtbenige paard Sleipnir, doodt in deze periode de ijsreus Ymir. Hierdoor kan het licht weer terugkomen op aarde en de dagen gaan lengen. Van Odin, ook wel Yultid of de zwerver op het witte paard genoemd, wordt verteld dat hij een knapzak met brood bij zich heeft, daarvan legt hij soms wat neer bij de schoorstenen van arme mensen, vooral als kinderen daar hun schoen hebben neergezet met wat hooi voor Sleipnir.
Thor, een zoon van Odin, staat ook bekend om zijn strijd met de vorst- en ijsreuzen. Vanuit zijn strijdwagen getrokken door twee bokken gaat hij het gevecht met ze aan. Met zijn magische hamer vermorzelt hij de reuzen, zodat er weer orde in de chaos komt en het vuur, het element van Thor, weer bij de mensen kan komen. Thor is de god, die zorgt voor de mensen, ze beschermt en ze geborgenheid biedt. Hij bezoekt ze graag in het vuur van hun schoorsteen. En misschien niet onbelangrijk, hij heeft een enorme eet- en dranklust.
Veel van deze en andere mythologische verhalen zijn blijven doorleven in het winterzonnewende feest, ook nadat tijdens de kerstening deze festiviteiten door de christenen werden omgebogen naar het feest van de geboorte van Jezus.
Odin links, een tekening uit 1886, en rechts de kerstman op een oude kaart. Ze hebben stijl deze oude wintermannen.
woensdag 10 december 2008 om 4:16 pm
Wat een prachtig gegeven! Heel interessant om te lezen hoe dit allemaal ontstaan is en door elkaar is gehusseld. Zo veel verschillende culturen en toch allemaal behoefte aan iets bijzonders in deze donkere tijd.
Heel leuk om te lezen. Bedankt Brimstone!!
woensdag 10 december 2008 om 4:35 pm
Prachtig, Brimstone!
Even waande ik me met een goed glas wijn bij een knapperend haardvuur, terwijl je het verhaal achter onze hedendaagse ‘decembermannen’ vertelde.
Het is niet alleen leuk om te lezen, maar ook lekker informatief. Alsof je me de klok en de bijbehorende klepel weer even aanreikt. :-)
woensdag 10 december 2008 om 4:36 pm
Oh ja …, en je hebt er zoals altijd weer prachtig illustraties bij gevonden!
woensdag 10 december 2008 om 5:12 pm
Een heel interessant verhaal en prachtige illustraties heb je erbij geplaatst. De alinea boven je onderste plaatjes zette mij even aan het denken. En ik ben verder gaan speuren. Wij vieren op 25 december de geboorte van Jezus, maar waarom op die dag, dat stukje geschiedenis had ik niet paraat. Op onderstaande site werd ik een stuk wijzer.
http://www.theosofie.net/onlineliteratuur/techr/geschiedenis/geboorte.html
Zo zie je maar weer waar zo’n weblog toe kan leiden. Dank Brimstone. En fijn dat je hier weer bent. Ik trek dan maar even de conclusie dat het de goede kant op blijft gaan met je been. Gelukkig was het kaartje naar het ziekenhuis niet nodig…..
Een fijne avond en hartelijke groet.
woensdag 10 december 2008 om 9:06 pm
Mij is ook verteld (maar ik weet niet of dat klopt) dat het in vroeger tijden traditie zou zijn geweest, dat de meest verdienstelijke persoon onder een dak, beloond werd met een roede (want symbool van vruchtbaarheid). De rest van de bewoners werden getroost met wat zoetigheid.
Na de kerstening werd de positieve connotatie van de roede weggehaald, en werd met de roede gestraft.
woensdag 10 december 2008 om 9:24 pm
Een fascinerend verhaal hoe een bisschop ‘verwerd’ tot Cola-kerstman. Je hebt het mooi op een rijtje gezet en eerlijk gezegd vind ik die twee laatste kerst/wintermannen veelzeggender dan die hohoho-dikzak.
woensdag 10 december 2008 om 9:35 pm
Dat is een heleboel interessante
informatie Brimstone met de nodige
mooie plaatjes!
Ik ben nog steeds gecharmeerd van de
“Coca-Cola-kerstman” hoewel die oude kerstmannen
wel iets “menselijker” overkomen!
Groetjesss,
beuzeblaadje
donderdag 11 december 2008 om 9:42 am
Echt weer een heerlijk verhaal van jou. Prachtig geschreven en geillustreerd. Leuk hoor, die mythologie, dat blijft boeien, maar d’r werd wat afgemoord vroeger al he ?
o.t. ik bewaar de brokjes ook in blikken, maar die waren nog niet leeg en ik kon deze 5kg zak niet meer in een kastje kwijt.
donderdag 11 december 2008 om 10:02 am
Wat een interessant verhaal, Brimstone.
De mooie illustraties maken het helemaal af!
Bedankt voor dit leuke geschiedenislesje.
Gelukkig gaat het met je pootje de goede kant op.
Groetjes, Ria.
donderdag 11 december 2008 om 10:50 am
Zo worden we weer wat wijzer, interessant hoor!
donderdag 11 december 2008 om 6:08 pm
Heel interessant, ik heb mythologie bestudeerd, en inderdaad is de Kerstman een “coca cola” beeld..
Die oude kaarten die je hebt gevonden en geplaatst vind ik prachtig!