Het ontstaan van “de rashond”
Al tienduizenden jaren spelen honden een belangrijke rol in het leven van mensen. Afstammelingen van de wolf, die in de nabijheid van nederzettingen gingen leven van het menselijk afval, bleken allerlei nuttige functies voor de mens te kunnen vervullen. Archeologische vondsten tonen waarschijnlijk waardering voor de hond, zoals deze 6000 jaar oude Perzische drinkbeker en een voorbeeld van een afbeelding uit de Egyptische oudheid.
Langzaam maar zeker ontwikkelden zich door een bepaalde mate van selectief fokken allerlei verschillende groepen honden. Die groepen ontstonden door het werkdoel dat mensen met de dieren hadden. Honden voor de jacht, het hoeden van het vee, bewaking van het erf, het trekken van vrachten, vermaak en gezelschap.
Men combineerde honden die goed waren in een bepaald soort werk. Uiterlijk gingen die honden vanzelfsprekend steeds meer overeenkomsten vertonen. Maar dat was niet het doel van het fokken, alleen de functionaliteit voor het werk telde. En als dat nodig was werden honden uit andere werkgroepen gebruikt om bepaalde eigenschappen te verbeteren of te veranderen. Er ontstonden ook streekeigen soorten werkhonden, die wel overeenkomsten hadden met de honden voor hetzelfde werk in een andere gebied, maar juist meer toegespitst waren op de plaatselijke omstandigheden.
In zekere zin was er sprake van rassen, maar niet in de beperkende betekenis die we er nu aan verbinden. Die strikte scheiding tussen groepen en typen honden ontstond pas zo’n 160 jaar geleden in Engeland.
Halverwege de negentiende eeuw, het Victoriaanse tijdperk, ontstond het fenomeen hondenshow. Daarbij ging men vaststellen welke honden wel of niet tot een ras behoorden. Dat vaststellen gebeurde aan de hand van een ’standaard’. De mooiste hond, althans wat men toen de mooiste vond, werd beschreven en de honden op de shows werden beoordeeld aan de hand van de kenmerken van die hond. En dat waren niet de werkeigenschappen, maar vooral uiterlijke kenmerken. Bestond een ‘ras’ eerst nog uit zowel honden met spitse oren als tiporen, als het voorbeeld voor de standaard een tipoor had dan vielen alleen nog die honden in de prijzen die tiporig waren. Hun werkeigenschappen, die altijd doorslaggevend geweest waren, verdwenen hiermee uit beeld
Er ontstonden rasverenigingen en stamboeken. En omdat een groep honden, die eerst op functionaliteit bij elkaar hoorde, vanzelfsprekend qua uiterlijk niet allemaal onder dezelfde standaard kon vallen, ontstonden er nog meer rasverenigingen met eigen standaarden en stamboeken. Een groep honden, die eerst bij elkaar hoorde, viel door iets onbelangrijks, om bij het oorvoorbeeld te blijven, als tipoor of spitsoor uiteen.
De rage van hondententoonstelling waaide ook over naar Amerika. In Harper’s Weekly verscheen in mei 1880 deze spotprent, getiteld ‘The Dog Congress - Candidates for the Bench Show’ .
De stamboeken die in die tijd werden opgezet werden al heel spoedig gesloten. Slechts een relatief kleine groep honden, die zo dicht mogelijk de opgestelde standaard benaderde, werd geregistreerd. Alleen honden die afstamden van twee stamboekhonden werden van dan af beschouwd als raszuiver.
Raszuiver, een begrip dat in de Victoriaanse maatschappij aan waarde won. Waren het eerst eeuwenlang de adellijke en vorstelijke dynastieën, die binnen eigen kring trouwden en daarbij incest niet uit de weg gingen, in de negentiende eeuw verbreidde het zich verder tot volken en zelfs tot het fokken van dieren en niet alleen honden, ook vee moest raszuiver worden. Dat de leden van de koningshuizen er niet gezonder op werden zag men over het hoofd. Hemofilie, mentale stoornissen, lichamelijke deformaties waren al bijna een normaal verschijnsel binnen de koningshuizen van verschillende landen.
Helaas, want ook met het fokken van honden werd inteelt heel normaal en zelfs de aanbevolen en gangbare manier bij de rashond, die nu een feit was. Er werd doorgefokt met de nakomelingen van het kleine groepje honden waar men het stamboek mee begonnen was. Winnen op de shows werd het hoogst haalbare. Een fokker telde pas mee als hij/zij showkampioenen had en er werd eigenlijk alleen nog gefokt met die kampioenen.
En deze wijze van fokken bleef niet beperkt tot Engeland, al snel werd elders in de Westerse wereld het Engelse systeem overgenomen. Ondanks de spotprent in Harper’s vonden ook in New York jaarlijks hondententoonstellingen plaats, zoals in Madison Square Garden in 1899.
Wie zich in de hedendaagse rashond gaat verdiepen komt tot een verbijsterende ontdekking. Het gehele systeem zoals dat bedacht is in het Victoriaanse Engeland bestaat nog steeds. Ondanks de enorme toename van kennis op het gebied van genetica zijn de rasverenigingen en de fokkers angstvallig vast blijven houden aan raszuiverheid, gesloten stamboeken, inteelt, fokken met alleen showkampioenen. Het zal niet verbazen dat het na anderhalve eeuw slecht gaat met de rashonden, met sommige rassen helaas heel beroerd. Zo beroerd zelfs dat er meer ongezonde honden geboren worden dan gezonde, maar ze zijn wel ‘mooi’.
Slechts een klein groepje fokkers streeft naar verandering, naar aanpassing van de fokkerij aan de hedendaagse kennis, naar gezonde honden. Ze stuiten keer op keer tegen een conservatieve muur, tegen een muur van fokkers en rasverenigingen die uiterlijk en achterhaalde tradities laten preveleren boven gezonde, zowel fysiek als mentaal, honden.
De foto van je winnende hond in het kynologenblad is nog steeds het hoogst haalbare, net zoals dat in 1870 het geval was met deze honden die gewonnen hebben op de show in Glasgow.
dinsdag 11 maart 2008 om 8:40 am
dankjewel voor dit stukje geschiedenis, brimstone!
ik kan deze dinsdag een beetje slimmer beginnen. :-))
dinsdag 11 maart 2008 om 9:18 am
Wauwwww dit was interessant om te lezen.
Ik wist nooit dat ze in die jaartallen al zijn begonnen met fokken.
En wat heb je er weer mooie plaatjes bij gezocht, geweldig.
Dit had je me niet op maandag voor moeten schotelen, te zware kost hahahaha
GEWELDIG!!!!!!!!
dinsdag 11 maart 2008 om 9:24 am
ik weet nu dus waar het showen
vandaan komt , en hoeveel ellende
dat daar uit voort is gekomen ..
mooi log Brim …!
dinsdag 11 maart 2008 om 9:36 am
Ik zag dit weekend weer een stukje van zo’n Engelse hondenshow op tv en blijf me toch verbazen hoe perfekt die beesten eruit zien en hoe ze precies kloppen met de gevraagde specificaties. Oren recht, staartje de lucht in, goede vacht. En hoeveel tijd er door de baasjes ingestoken wordt om dat te bereiken. Ik heb er wel een beetje bewondering voor (je moet het maar dóen), maar geef mij maar een vuilnisbakkie. Past beter bij me, denk ik.
dinsdag 11 maart 2008 om 10:07 am
Goed gezegd Brimstone! Hetzelfde geldt uiteraard ook voor de raskatten, de raskippen, paarden en welke diersoort er nog meer wordt gefokt op (bijna) uitsluitend het uiterlijk. Ik zag onlangs Crufts weer en was opnieuw verbaasd om zo’n rariteiten kabinet aan misvormde honden voorbij te zien komen, uitsluitend en alleen omdat men dat *mooi* vindt. Persoonlijk vind ik het helemaal niet mooi als bv een Engelse bulldog loopt (nou ja loopt? tis meer strompelen wat ze doen) te hijgen en te piepen van benauwdheid, waar de ogen haast uit de kop rollen vanwege te ondiepe oogkassen en met een bekkie vol huidkwalen door die %^$#@ huidplooien. Doe mij dan maar een vuilnisbakkie dat in zijn/haar functioneren niet gehinderd wordt door een *mooi* ( is dat echt het goede woord?) uiterlijk. GRRRRRRRRRRRR!
dinsdag 11 maart 2008 om 10:22 am
Een heel boeiend verhaal, Brimstone. In den beginne was men dus mijns inziens goed bezig. Het maken van onderscheid in functionele zin. Wat kan een hond en waar heeft de hond zelf plezier in. Later heeft men er een ‘menselijke’ draai aan gegeven. Het moet ‘mooi’ zijn. Ja, sorry, ik houd niet van dieren- of mensenshows. Ik ga voor gezond en lief
dinsdag 11 maart 2008 om 10:45 am
Alles goed en wel met het fokken. Maar geef mij maar een gewone asbakkenras. Ze zijn veel taaier en niet zo aanvallig voor allerlei, door de fok- en inteelt, onstaande ziekten.
En ik vind ze ze veeeeeel liever.
dinsdag 11 maart 2008 om 11:15 am
Je hebt er weer een heel goed verhaal van gemaakt, Brimstone. Ik kijk zelf ieder jaar graag naar Crufts, omdat ik het best een vrolijk programma vindt en ook wel geinteresseerd ben in de beste exemplaren van de diverse rassen. (Natuurlijk vond ik het geinig dat ditmaal de prachtige Giant Schnauzer reu Philip de Best in Show werd.) Ach, overal waar mensen bezig zijn én er veel geld in het spel is, kun je allerlei excessen tegenkomen. Dat is in de fokwereld niet anders. Ik word ook niet vrolijk van die vreemd uitziende honden met enorme wangzakken en allerlei rimpels of extreme kaalheid. Maar aan de andere kant worden die dieren verzorgd als waren het halfgoden door hun bazen. Gelukkig wordt er tegenwoordig wel verantwoord gefokt (bloedlijnen en zo en import van honden), omdat men natuurlijk veel meer weet van genetica.
dinsdag 11 maart 2008 om 11:34 am
@ Wieneke
Verantwoord fokken is helaas nog geen gemeengoed. Nog steeds wordt er veel inteelt toegepast, maakt men teveel gebruik van slechts enkele reuen en worden showkwalificatie nog steeds gezien als fokkwalificaties.
In de kynologie worden de standaard en de rigide indeling in rassen en subrassen gezien als iets dat gegeven is door een hogere macht. Dat het gehele systeem een menselijk verzinsel is dat paste binnen de Victoriaanse tijd en nu nodig op de schop moet is nog steeds vloeken in de kynologische kerk.
dinsdag 11 maart 2008 om 11:53 am
OT.
Waar die kikker te vinden is weet ik niet. Voor zo ver ik weet is het niet hier in de buurt. Zou goed kunnen zijn dat ie in de buurt van Zwolle staat.Ik wil je niet op een dwaalspoor brengen.
dinsdag 11 maart 2008 om 1:51 pm
Interressant verhaal Bromstone, maar raszuiver gaat dus niet altijd gepaard met een goede bloedlijn.
Op de honden- en kattenshows zul je mij niet vinden.
Als ik tot de aanschaf van een hond zou overgaan,
werd dat een asbakken ras uit het asiel.
dinsdag 11 maart 2008 om 3:57 pm
Leuk om te lezen, wist ook niet dat ze al zo lang fokken met honden. zeer leerzaam logje.
Weer wat geleerd :-)
Groetjes
dinsdag 11 maart 2008 om 4:16 pm
Mooi geschiedkundig logje weer, Brimstone!
Mag ik aannemen, dat jullie meute voortkomt uit dat kleine groepje fokkers, dat streeft naar verandering?
dinsdag 11 maart 2008 om 4:39 pm
@ Jan K.
Dat heb je helemaal goed, Jan. We hebben er heel veel energie en tijd ingestoken, maar die muur is heel dik.
dinsdag 11 maart 2008 om 6:02 pm
@Brimstone: Het woordje ‘beter’ in mijn eerdere reactie is weggevallen. Dus het moest zijn: Gelukkig wordt er tegenwoordig wel beter verantwoord gefokt… Maar ik merk aan jouw reactie dat e.e.a. dus nog lang niet in orde is. Wat erg eigenlijk. Voor een raspup betaal je toch al gauw € 600 - € 1000. Als je zo’n beestje koopt van een fokker die volgens de richtlijnen van de rasvereniging fokt, kun je je dan tóch nog een buil vallen (raar gezegd, maar je weet wel wat ik bedoel)? Wij hebben onze schnauzers Yazou en Bella op die manier gekocht en tot volle tevredenheid. Maar misschien dat dat dus een kwestie van geluk hebben was?
OT: Ik heb een verhaaltje speciaal voor jou op mijn blog gezet daarnet. :-)
dinsdag 11 maart 2008 om 6:35 pm
@ Wieneke
Heb je de richtlijnen van NSC weleens bekeken? Hier staan ze http://www.schnauzer.nl/kopersinformatie.pdf
Het belangrijkste zijn dus weer de showkwalificaties, de ouderdieren moeten 2 keer ZG en/of U gelopen hebben. Dan geldt er, zoals voor bijna alle grote rassen dat ze HD gerontgend moeten zijn en dat HD-D en -E honden worden uitgesloten.
En een klein beetje modern zijn ze wel, hele nauwe inteelt mag niet, dus geen broer/zus, vader/dochter en moeder/zoon combinaties. Maar dat sluit alle andere inteelt dus niet uit.
Die richtlijnen stellen dus niet veel voor.
Zijn Yazou en Bella zwarte Riesenschnauzers? Ook in die populatie zitten een aantal reuen die wel in heel veel stambomen voorkomen: Fripor de Pichera, Skansens Midnight Mozart, Quintus von Bergenbos, Stablemaster Zorbas.
En natuurlijk kun je ondanks inteelt en het veel gebruiken van populaire reuen gezonde honden krijgen. Maar de kans op ongezonde honden is groter. Bij twee 100% onverwante dieren kunnen ook pups met een erfelijke ziekte worden geboren, maar de kans daarop is dan weer kleiner. Fokken en genetica draaien voor een groot deel om kansberekening.
OT Zo krijg ik gelijk wel een naam :-))
dinsdag 11 maart 2008 om 7:15 pm
Dit is wel heel interessant Brimstone. Ik heb me eigenlijk nooit zo in deze materie verdiept, maar ik vind het wel erg boeiend!
dinsdag 11 maart 2008 om 7:43 pm
@Brimstone: Yazou (11) is een dwergschnauzerteef peper en zout en Bella (7) is een middenslag schnauzerteef peper en zout. Afkomstig van verschillende fokkers. Gelukkig is het niet een erg ‘populair’ ras vergeleken bijvoorbeeld met golden retrievers. Ik heb Bella toen ze twee jaar was eens laten keuren op een clubmatch. Gewoon omdat ik nieuwsgierig was naar de mening van een keurmeester. Ze liep samen met haar nestzus Dunja (die van een goede vriendin van ons is). Beide haalden zij een Zeer Goed. Beide dames denken dat dit staat voor Zeer Groen, want ze vinden rollen in vochtig en groen afgevend mos erg fijn, maar dit terzijde. Daarna hadden wij het tentoonstellingswezen wel gezien, want mij beviel bijvoorbeeld het haat- en nijdsfeertje daar helemaal niet. Fokkers stonden aan de kant commentaar te leveren op de keurmeesters en ook op elkaars honden (en dan niet positief dus). Maar goed, ik weet er verder niks van. Heb mijn lidmaatschap van de NSC na een jaar of vijf opgezegd. Wat er in het clubblad te lezen viel had ik ook wel gezien op den duur. Als je zelf niet fokt of showt, dan is de interesse er niet zo. En die groepswandelingen zijn meestal in het westen of in Brabant en ik hou sowieso niet van massale toestanden. Dus dat aspect viel ook al weg. Als wij nog eens een pup gaan kopen, kom ik bij jou te rade. Oké?
OT: Ja, dat vond ik nou leuk. ;-)
dinsdag 11 maart 2008 om 8:07 pm
Heel interessant allemaal. Je zou inderdaad gedacht hebben dat men intussen wel verstandiger geworden was, maar nee dus, over het grote geheel dan.
dinsdag 11 maart 2008 om 8:23 pm
@ Wieneke
Nou ja, heb je een dwerg en een middenslag en dan nog peper-en-zout ook, zit ik van alles over de riesen zwart op te zoeken :-) Maar de richtlijnen blijven hetzelfde.
En je komt maar hoor, help je graag op weg.
dinsdag 11 maart 2008 om 9:27 pm
Het is voor veel mensen erg moeilijk om het verschil tussen een echte fokker en brood fokker te herkennen.
Het grootste probleem zijn het aantal aanbiedingen via internet en de onkunde bij de kopers.
Dit probleem speelt zich ook af in de paardenwereld.
Het ergste is dat de dieren het kind van de rekening zijn.
dinsdag 11 maart 2008 om 9:54 pm
@ een Oldtimer
Het onderscheid tussen een ‘hobbyfokker’ en een ‘broodfokker’ is niet zo moeilijk te herkennen. Je kijkt naar het aantal rassen en het aantal nestjes dat er tegelijkertijd is en je hebt het antwoord.
Maar daar gaat dit log helemaal niet over. Het gaat over de ‘hobbyfokkers’ binnen de ‘officiele’ kynologie, die voor een groot deel nog fokken op Victoriaanse manier en hun ogen sluiten voor het feit dat zij hun rashondenpopulaties om zeep aan het helpen zijn.
En de aanbiedingen op internet verschillen natuurlijk in niets van de advertenties in de zaterdag Telegraaf van voor de internettijd. Ik zie daar weinig problemen, mensen moeten natuurlijk wel weten waar ze een pup kunnen kopen.
dinsdag 11 maart 2008 om 10:10 pm
Leerzaam verhaal Brimstone.
Altijd leuk om te weten.
dinsdag 11 maart 2008 om 10:45 pm
Een prachtig doorwrocht artikel. Interessant om al die dingen eens op een rijtje te zien. Ik ga daar morgen op mijn gemak nog een keer even rustig naar kijken.
dinsdag 11 maart 2008 om 11:10 pm
Haaden ze maar op tijd uitgevogeld hoe je de slechte mensen kunt vermijden door de juiste fok-combinaties te kiezen, maar dat is volledig uit de hand gelopen.
woensdag 12 maart 2008 om 7:06 am
Oeps, daar was ik té vroeg. Kom later nog eens langs. Okay?
woensdag 12 maart 2008 om 7:49 am
Het is zoals Chris al zei, wij hebben tot nog toe altijd HTK dieren hier in huis gehad.
Zowel honden als katten.
Maar ieder zijn eigen meug natuurlijk.
woensdag 12 maart 2008 om 11:12 am
Ik ben niet zo’n hondenmens, meer van de katten. Daar kan ik mee lezen en schrijven. Maar toch, vroeger thuis altijd brakken gehad, en als ik dan weer zo’n foto zie van een Basset Artesien Normand, of een Griffon Vendeen, of een bloedhond, tja….., dan moet ik wel even moeite doen hoor…
maandag 5 januari 2009 om 7:16 pm
Dit is echt goed, ik kan er veel van leren. Voor school moet ik een werkstuk maken, en ik heb gekozen voor hondententoonstellingen.. Hier heb ik heel veel aan.!