Brimstone

Sint Nicolaas is weer terug naar Spanje. Tegenwoordig maakt hij plaats voor de uit Amerika overgewaaide Santa Claus. Of is het beter om te zeggen dat Sint een beetje blijft in de figuur van de vrolijke dikbuikige Claus?

Nederlandse immigranten hebben de legende van de christelijke Bisschop van Myra meegenomen naar Amerika. Het feest van een katholieke heilige paste eigenlijk niet bij de vaak strenge protestanten, die de overtocht naar het nieuwe land maakten. Toch bleef er behoefte bestaan aan een gulle kindervriend zo aan het eind van het jaar. Het feest van Sint Nicolaas verhuisde van de katholieke naamdag op 6 december naar kerstavond. In het begin van de negentiende eeuw werd door verschillende schrijvers Santa Claus nieuw leven ingeblazen. Het verhaal van Sinterklaas, dat in Europa al was voorzien van allerlei voorchristelijke elementen, werd herschreven. Behalve dat de schrijvers gebruik maakten van hun fantasie speelden zij ook leentjebuur bij de Scandinavische mythologie. In 1931 kreeg Santa Claus via de Coca-Cola campagne het uiterlijk zoals we dat nu kennen.

Met deze Coca-Cola kerstman halen we dus Sinterklaas weer een beetje binnen. Maar van oorsprong heeft Sinterklaas in Noord-Europa eigenlijk niets met de kerstman van doen. De kerstman, beter de winterman, komt van veel verder terug en heeft onder meer te maken met de rol die de Noorse goden Odin en Thor speelden rond de feesten van de winterzonnewende, de kortste dag van het jaar.

Odin, de eenogige god met zijn achtbenige paard Sleipnir, doodt in deze periode de ijsreus Ymir. Hierdoor kan het licht weer terugkomen op aarde en de dagen gaan lengen.  Van Odin, ook wel Yultid of de zwerver op het witte paard genoemd, wordt verteld dat hij een knapzak met brood bij zich  heeft, daarvan legt hij soms wat neer bij de schoorstenen van arme mensen, vooral als kinderen daar hun schoen hebben neergezet met wat hooi voor Sleipnir.

Thor, een zoon van Odin, staat ook bekend om zijn strijd met de vorst- en ijsreuzen. Vanuit zijn strijdwagen getrokken door twee bokken gaat hij het gevecht met ze aan. Met zijn magische hamer vermorzelt hij de reuzen, zodat er weer orde in de chaos komt en het vuur, het element van Thor, weer bij de mensen kan komen. Thor is de god, die zorgt voor de mensen, ze beschermt en ze geborgenheid biedt. Hij bezoekt ze graag in het vuur van hun schoorsteen. En misschien niet onbelangrijk,  hij heeft een enorme eet- en dranklust.

Veel van deze en andere mythologische verhalen zijn blijven doorleven in het  winterzonnewende feest, ook nadat tijdens de kerstening deze festiviteiten door de christenen werden omgebogen naar het feest van de geboorte van Jezus.

Odin links, een tekening uit 1886, en rechts de kerstman op een oude kaart. Ze hebben stijl deze oude wintermannen.