Brimstone

Prince Albert en Queen Victoria

 

Toen Koningin Victoria met aan haar zijde Prins Albert in 1837 de Engelse troon besteeg was er eigenlijk al tijden geen echt kerstfeest meer. Oliver Cromwell en zijn rigide puriteinse handlangers hadden daar halverwege de zeventiende eeuw korte metten mee gemaakt. In het land bestonden nog steeds wel allerlei Joelfeesttradities, maar die kenden een marginaal bestaan.

De uit Duitsland afkomstige Prins Albert gaf de aanzet tot een radicale ommezwaai. Hij introduceerde in Windsor Castle de ‘Weinachtsbaum’, een kerstboom vol licht.

 

 

 

Met hun jonge gezin lieten zij zich portretteren rond hun boom waaronder cadeautjes zijn uitgestald. De gedachte van een knus kerstfeest in familiekring werd razendsnel opgepakt door de hogere kringen en de opkomende middenklasse in het Engeland van de Industriële Revolutie. De maatschappij die grote veranderingen onderging was er klaar voor, had er behoefte aan.

 

 

 

Binnen de beslotenheid van de familiekring werden allerlei joeltradities weer opgepakt, versieringen met groen, zingen van carols,  vuur en licht, geven van presentjes en ‘last but not least’ copieuze diners. En vooral dat goeie eten en drinken hoorden er van oudsher al bij.

 

 

De verhalen van Charles Dickens vonden gretig aftrek, niet alleen genieten, maar ook nog even denken aan de armen, en die waren er genoeg in die tijd, was ‘de echte Kerstgedachte’.

In deze sfeer komt Sir Henry Cole op het idee om kerstkaarten te gaan produceren. De eerste kaart, ontworpen door John Callcott Horsley, kent nog slechts een oplage van 2050 exemplaren, maar trekt toch de aandacht.

 

 

De reacties zijn niet louter positief. De illustraties aan weerszijde, het geven van aalmoezen en het kleden van de armen, kunnen de algemene goedkeuring wel wegdragen. Maar het hoofdtafreel van het gezellig samenzijn oogst kritiek.

 

 

‘Het goede leven’ wordt volgens sommige kritikasters wat al te expliciet uitgebeeld. Vooral het kleine meisje, dat een slokje wijn krijgt stuit ze tegen de borst. We zouden ons bijna in 2008 wanen.
Maar ondanks deze kritiek zijn de kaarten een succes en luiden ze het begin in van een eindeloze productie van kerstkaarten.

De Victoriaanse kerstkaarten hebben vaak afbeeldingen, die weinig met kerst te maken hebben. Grappige dieren, vaak katten, zijn heel populair.

 

 

Bloemen deden het ook heel goed. En dan geen winterbloeiers, maar bloemen van het komende voorjaar en de zomer worden afgebeeld.

 

 

Kinderen worden in deze tijd belangrijker. Kaarten met weldoorvoede vrolijke kinderen met cadeautjes of andere kerstattributen worden gewaardeerd.

 

 

En natuurlijk het knusse kerstgezinsleven.

 

 

Jonggeliefden in romantische kerstsfeer doen het ook goed.

 

 

Kaarten met religieuze afbeeldingen zijn er nog maar mondjesmaat. De kerstman is vaker present, op deze kaart nog in joelgroen, de kleur van de naderende lente.

 

 

 

 

 

Een kerstboom in Huize Brimstone & Co zou een groot avontuur zijn. We houden wel van een uitdaging, maar dit jaar toch maar even niet. Helemaal zonder kerstfrutsels is saai. Brimstone heeft vanmiddag haar alternatief voor de kerstboom gevonden: de kerstkast.

Het mooiste servies showen is echt helemaal Kerst. In kerstsfeer een paar mooie stukken uit de beginnende Brimstoneverzameling Société Céramique.

 

Sauskom en borden Andree (rood)

 

Sauskom decor 3243

 

 Sauskom met oor Fernande (donkerblauw) en bord Cilla (blauw)

 

Dekschaal Fernande (rood), sauskom Fernande (donkerblauw),
bord Geranium (blauw) en bord Cilla (blauw)

 

Schaal op voet Oiseaux (bruin)

 

Sauskom Oiseaux (zwart)

 

 

Sint Nicolaas is weer terug naar Spanje. Tegenwoordig maakt hij plaats voor de uit Amerika overgewaaide Santa Claus. Of is het beter om te zeggen dat Sint een beetje blijft in de figuur van de vrolijke dikbuikige Claus?

Nederlandse immigranten hebben de legende van de christelijke Bisschop van Myra meegenomen naar Amerika. Het feest van een katholieke heilige paste eigenlijk niet bij de vaak strenge protestanten, die de overtocht naar het nieuwe land maakten. Toch bleef er behoefte bestaan aan een gulle kindervriend zo aan het eind van het jaar. Het feest van Sint Nicolaas verhuisde van de katholieke naamdag op 6 december naar kerstavond. In het begin van de negentiende eeuw werd door verschillende schrijvers Santa Claus nieuw leven ingeblazen. Het verhaal van Sinterklaas, dat in Europa al was voorzien van allerlei voorchristelijke elementen, werd herschreven. Behalve dat de schrijvers gebruik maakten van hun fantasie speelden zij ook leentjebuur bij de Scandinavische mythologie. In 1931 kreeg Santa Claus via de Coca-Cola campagne het uiterlijk zoals we dat nu kennen.

 

Met deze Coca-Cola kerstman halen we dus Sinterklaas weer een beetje binnen. Maar van oorsprong heeft Sinterklaas in Noord-Europa eigenlijk niets met de kerstman van doen. De kerstman, beter de winterman, komt van veel verder terug en heeft onder meer te maken met de rol die de Noorse goden Odin en Thor speelden rond de feesten van de winterzonnewende, de kortste dag van het jaar.

 

 

Odin, de eenogige god met zijn achtbenige paard Sleipnir, doodt in deze periode de ijsreus Ymir. Hierdoor kan het licht weer terugkomen op aarde en de dagen gaan lengen.  Van Odin, ook wel Yultid of de zwerver op het witte paard genoemd, wordt verteld dat hij een knapzak met brood bij zich  heeft, daarvan legt hij soms wat neer bij de schoorstenen van arme mensen, vooral als kinderen daar hun schoen hebben neergezet met wat hooi voor Sleipnir.

Thor, een zoon van Odin, staat ook bekend om zijn strijd met de vorst- en ijsreuzen. Vanuit zijn strijdwagen getrokken door twee bokken gaat hij het gevecht met ze aan. Met zijn magische hamer vermorzelt hij de reuzen, zodat er weer orde in de chaos komt en het vuur, het element van Thor, weer bij de mensen kan komen. Thor is de god, die zorgt voor de mensen, ze beschermt en ze geborgenheid biedt. Hij bezoekt ze graag in het vuur van hun schoorsteen. En misschien niet onbelangrijk,  hij heeft een enorme eet- en dranklust.

Veel van deze en andere mythologische verhalen zijn blijven doorleven in het  winterzonnewende feest, ook nadat tijdens de kerstening deze festiviteiten door de christenen werden omgebogen naar het feest van de geboorte van Jezus.

 

 

Odin links, een tekening uit 1886, en rechts de kerstman op een oude kaart. Ze hebben stijl deze oude wintermannen.

 

 

Met het pootje gaat het de goeie kant op, nog niet strepto vrij, maar dat kan niet lang meer duren. En met mijzelf? Ik ben de verplichte rust goed zat. Dit weekend ga ik proberen weer voorzichtig het een en ander te ondernemen. Nog geen wilde dingen, maar toch wat actie………………